Met rookwaren door Oostzijde
‘Ik hoop dat mensen er om moeten lachen en dat ze er door ontroerd raken.’
Melchert Leguyt van Dagblad Zaanstreek heeft Zaans groentje en andere verhalen al gelezen voor het verschijnt en praat met de schrijver over de achtergronden van het boek. Rep: ‘Het is de eerste keer dat ik verhalen publiceer die op mijn eigen belevenissen zijn gebaseerd. Ik heb het gevoel dat ik me bloot geef. Alsof je je dochtertje leert fietsen en haar voor de eerste keer los laat. Maar die verhalen moesten er nu eens uit.’
De verhalen zitten al vele jaren in zijn hoofd, meldt Melchert Leguyt in Dagblad Zaanstreek van 6 november 2007. Herinneringen aan de belevenissen van een Zaanse jongen uit een streng gereformeerd gezin, die opgroeide in de jaren veertig en vijftig van de vorige eeuw. Verhalen over de ‘asocialen’ van het Rellekenpad in Koog aan de Zaan, over de ambities van zijn vader om in de voetsporen te treden van Albert Heijn, over de vroege dood van zijn moeder en over zijn eerste erotische ervaringen.
‘Neuken, ik kan het iedereen aanraden’, zegt Jelle Rot, de hoofdpersoon in de verhalen van Rep, nadat hij is verleid door een veel oudere vrouw. De broeierige erotiek van een puber die erg in de war raakt van zijn gevoelens speelt een belangrijke rol in het titelverhaal Zaans Groentje. Jelle weet niet wat hem overkomt als hij zijn eerste zaadlozing krijgt en blijft dagenlang met de vlekken in zijn onderbroek rondlopen, omdat hij die niet bij de was durft te gooien. Want dan zou ‘moeder’ het immers merken.
Jelle Rot en Jelte Rep. De namen lijken verdacht veel op elkaar. De verhalen hebben een autobiografische inslag’, zegt Rep. ‘Maar ik heb er veel bij gefantaseerd. Ervaringen uit mijn jeugd vormen het uitgangspunt, maar ik laat Jelle ook dingen meemaken die in werkelijkheid door anderen zijn beleefd of die ik heb verzonnen. Het doet er niet toe wat werkelijk gebeurd is en wat niet. Ik hoop dat ik mensen die mijn boek lezen een paar leuke uurtjes bezorg. Dat ze er om moeten lachen en dat ze er door ontroerd raken. Andere pretenties heb ik niet. De tijd dat ik de wereld dacht te kunnen verbeteren, ligt achter mij.’
Jelte Rep groeide op in de Koogse bloemwijk en verhuisde later naar de Meidoornstraat in Zaandam, bericht Dagblad Zaanstreek. Het gezin Rep had het niet breed. Vader was ouderling in de gereformeerde kerk en probeerde zijn gezin te onderhouden met (onder meer) een tabakswarenzaak. In Zaans groentje moet Jelle met een koffer vol sigaren, sigaretten en shag langs de bedrijven in de Oostzijde om het schamele gezinsinkomen wat op te vijzelen, zo schrijft de krant. Op zaterdag, want dan hebben de werknemers net hun loonzakje gehad.
Jelle vind het maar niets. Hij schrijft tot afgrijzen van zijn vader liever gedichten. Dat is een overeenkomst met Jelte. ‘Ik heb altijd graag geschreven’, zegt de tegenwoordig in Hilversum wonende Rep. ‘Het was een kick toen een opstel van mij in de schoolkrant van het Zaanlands Lyceum kwam. En later verscheen er een verhaal in De Typhoon. Op donderdag, de dag dat de krant in de hele Zaanstreek huis aan huis werd bezorgd. Ik was zo trots als een pauw.’
Onzeker
Vader Rep was er niet blij mee dat Jelte koos voor de journalistiek. ‘Dat vond hij maar een onzeker vak voor creatievelingen. Hij was trotser op mijn broer die chirurg is geworden. Dat had meer status. Ik had overigens geen slechte band met mijn vader, maar we botsten wel eens. Ik vond het bijvoorbeeld maar raar dat we op zondag niet mochten fietsen. Dat was hij diep in zijn hart wel met mij eens, maar hij verbood het mij toch, uit angst wat anderen er van zouden zeggen. Toch heb ik het gereformeerde milieu waarin ik opgroeide nooit als verstikkend ervaren. Dat we ’s zondags twee keer naar de kerk gingen, was normaal.’
Jelte Rep deed zijn eerste journalistieke ervaringen op als medewerker van De Typhoon. Al snel stapte hij over naar Trouw en later werkte hij bij de NCRV. Voor deze omroep maakte hij historische documentaires over het Englandspiel, Atjeh en de konvooien naar Moermansk tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij schreef hier ook boeken over. Rep: ‘Bij de NCRV heb ik een tijd gewerkt bij de afdeling drama. Ik deed research naar onderwerpen waar de omroep een serie over wilde maken. Ik heb eens vijf jaar onderzoek gedaan naar de staatsman, theoloog en politicus Abraham Kuyper. Maat toen puntje bij paaltje kwam, blies de NCRV de zaak toch weer af. Het zou te duur worden om het te produceren.’
Rep ging op zijn zestigste onvrijwillig in de VUT. ‘Dat vond ik niet leuk, nee. Ik had nog genoeg ideeën en kon mijn ei niet meer kwijt.’ Hij schreef vervolgens eerst een boek over mahjong, het Chinese gezelschapspel, waardoor hij gebiologeerd raakte tijdens zijn reizen door Azië. Dat boek vertaalde hij op verzoek van een Amerikaanse uitgever zelf in het Engels.
En nu is er dan ‘Zaans groentje’. ‘Het is de eerste keer dat ik verhalen publiceer die op mijn eigen belevenissen zijn gebaseerd. Ik heb het gevoel dat ik me bloot geef. Alsof je je dochter leert fietsen en haar voor de eerste keer los laat. Maar die verhalen moesten er nu eens uit.’
10 november 2007 om 12:25
Volgens mij is Jelte Rep een oudleerling van mijn vader zijn. Mijn vader was leraar Nederlands aan het Zaanlands Lyceum.
11 november 2007 om 12:26
Ja, jouw vader was mijn leraar Nederlands en aan hem heb ik heel veel te danken. Hij plaatste mijn eerste opstel in de schoolkrant, waardoor ik verslaafd aan publiceren ben geraakt, en hij heeft mij de liefde voor de Nederlandse literatuur bijgebracht. Met de schoolkrantredactie hebben we bij hem thuis aan het Apolloplantsoen vergaderd.
Je zuster Tine ken ik vanuit Londen nog voor ze NOS-correspondente was.
11 november 2007 om 13:13
Dag Jelte, Zie je wel – er zijn altijd namen (dus mensen) die blijven rondzoemen.Helaas hoorde ik pas gistermiddag dat je boek gepresenteerd werd – anders was ik even komen kijken!
Vanwege historische juistheid ed: ’t was de Bachstraat, die trouwens wel uitkomt op het Apolloplantsoen. Succes met het boek, Groet! Chris
P.S. Ben jij – naast al je andere activiteiten – ook nog de auteur van het Groot Mahjong Boek?! Dat ga ik meteen aanschaffen.
11 november 2007 om 13:16
Ik ben inderdaad de mahjonggek die Het Groot Mahjong Boek geschreven heeft. En er trots op is. Speel jij ook dat fantastische spel?
Hartelijke groet,
11 november 2007 om 13:18
Eigenlijk heb ik het al jaren niet meer gedaan, heb ooit met Sinterklaas een mooie uitvoering gekregen. Tijdens studie in Groningen heel vaak gespeeld (zelfs met een geheel plastic spel) en veel mensen eraan verslaafd gekregen (“Pi-ling eet cake”).
Ik herinner me opeens dat ik in die tijd op zoek ben geweest naar een boek over Mahjong – geschreven door een schaker, was het Lasker of zoiets? Bij mijn spel zaten telstokjes die niet klopten bij de gebruiksaanwijzing. Ga straks zoeken waar alles gebleven is!
21 november 2007 om 16:46
Leuke website Jelte. Echt iets om lekker in te grasduinen. En wat een prachtige uitvoeringen van het Majongspel zijn er. Alleen al om die mooie vormgeving zou ik er een willen bezitten. Misschien koop ik er nog wel eens een.
Je boek hebben we gelezen en af en toe hartelijk gelachen. Wat het erotisch deel betreft, hoor ik in de kennissenkring af en toe rondzoemen: als dominee Wansink dat had geweten… Hij had waarschijnlijk zo hard met zijn vuist op de kanselbijbel geslagen, dat er weer een lampje naar beneden kukelde.
Die was al overstuur door de baldadigheid van die gereformeerde rotjongens tijdens het GJC-kamp.
Affijn, veel succes en we houden de site in de gaten.
22 november 2007 om 12:28
Mooie site Jelte!
Je boek heb ik uit, en ik heb ervan genoten. Ik probeerde me steeds voor te stellen hoe je er op die leeftijd uitzag, dat was niet erg moeilijk. Ook omdat veel beschreven karaktertrekken van jou voor mij wel herkenbaar waren.
Maar dat je naar Yvonne durfde te fietsen had ik niet achter je gezocht.
De openingszinnen vond ik erg pakkend, en je ontreddering bij het overlijden van je moeder heel ontroerend. Daar tussenin nam je me mee
naar de verschillende verhalen die me steeds weer deden verlangen naar het volgende verhaal.
Ik wens je veel succes met je boek!
XX Griete.
24 november 2007 om 10:47
Lieve Jelte, ik heb je boek in 2 adems uitgelezen. En zoals ik al eerder tegen je zei, ik vond het ontroerend en prachtig verteld. Je schrijft zo beeldend dat alles wat ik las gewoon op mijn netvlies verscheen.
Ik zal zeker dit juweeltje kado gaan doen. Veel liefs, Olga