Bekende en onbekende held
Onlangs werd een herdenkingsdienst gehouden voor Erik Hazelhoff Roelfzema, die een jaar daarvoor overleed. Hij is dan ook een super-held geweest. Iedereen kent hem als Soldaat van Oranje, van zijn boek of van de film. Daar is niets in gelogen, hooguit wat geromantiseerd of aangedikt. Maar minstens een even grote held was Peter Tazelaar, de man die hij moest ophalen uit bezet Nederland en die steeds weer en tevergeefs in het ijskoude zeewater heeft gestaan. Peter Tazelaar is in 1993 overleden. Voor hem geen herdenkingsdienst, geen boek. Historie is soms grillig en gemakzuchtig.
foto: Erik Hazelhoff Roelfzema, Peter Tazelaar.
Door mijn reserach voor het Englandspiel heb ik beide mannen leren kennen. Hazelhoff Roelfzema was open en flamboyant, Tazelaar gesloten en afstandelijk. Van Hazelhoff kreeg ik een hartelijk briefje, waarin hij schreef ‘Englandspiel’ een verdomd goed boek te vinden, dat hem erg had gegrepen. Van Tazelaar hoorde ik nooit meer iets, tot in 1992. Hij had zich toen helemaal teruggetrokken in het Friese Hindeloopen en hij wilde graag dat ik het boek over zijn leven schreef – niet voor hemzelf maar voor zijn vrienden. Ik vond dat een eervol verzoek en we zijn vol goede moed begonnen. Ik schreef een eerste hoofdstuk waarover hij heel enthousiast was. Maar onze gesprekken werden steeds moeilijker. Zijn ziekte maakte hem het spreken op het laatst bijna onmogelijk. Op de laatste tapes zijn alleen nog maar schor gefluister en angstaanjagend gehoest te horen.
Avontuurlijk
Het zou een opwindend boek zijn geworden. Tazelaar leidde een avontuurlijk leven, was adelborst, ging naar de koopvaardij, probeerde na het uitbreken van de oorlog tevergeefs in Engeland te komen, belandde in het verzet, kreeg opdracht naar Londen te gaan en ging als verstekeling mee met een Zwitsers vrachtschip, waarop ook Erik Hazelhoff Roelfzema en Bob van der Stok zaten. Zij drieën werden de hoofdpersonen in Contact Holland, dat van harte ondersteund werd door koningin Wilhelmina, ‘de ouwe’. Tazelaar werd in november 1941 door Stok en Hazelhoff afgezet op het Hollandse strand om mensen op te halen, die de koningin graag wilde consulteren. Tazelaar kreeg geen medewerking, wachtte steeds tevergeefs op de speedboat van Hazelhoff en omdat de grond hem veel te heet onder de voeten werd, trok hij over land naar Londen.
Na het mislukken van Contact Holland ging Hazelhoff vliegen bij de RAF, Tazelaar belandde bij de Londense brandweer. In 1944 kreeg hij de Militaire Willemsorde, Hazelhoff had die al sinds 1942. Kort daarop werd Tazelaar als BBO-agent gedropt in Friesland. Na de bevrijding werd adjudant van Wilhelmina, net als Hazelhoff. Hij en Hazelhoff stonden onder aan de vliegtuigtrap toen ‘de ouwe’ in het vrije Nederland landde. Tazelaar bedankte al snel voor de eer. Hij was te jong voor zo’n functie en had al meer meegemaakt dan menigeen in drie levens. Hij ging naar Nederlands Indië en diende onder de omstreden Raymond Westerling. Later werkte hij voor grote Nederlandse bedrijven als KLM en Shell.
Helden bestaan niet
Helden bestaan niet, betoogde Tazelaar meerdere malen. ‘Soms verlies je je zelfbeheersing en doe je dingen die je anders nooit gedaan zou hebben.’ Toch was hij ook niet bang om ‘de blauwe tunnel’ in te gaan, wel kwaad om dat hem het spreken onmogelijk werd gemaakt. Hij overleed in 1993 in Hindeloopen.Tazelaar is inmiddels vergeten. Het zal hem worst zijn. Ik vind het oneerlijk. Jammer, beste Peter, dat we de tijd niet kregen om jouw boek te voltooien.
18 mei 2008 om 11:44
Geachte heer Rep,
Mijn complimenten over bovenstaande artikel. Zeer scherp verwoord hoe helden ook kunnen zijn en hoe grillig de geschiedenis hier dan mee om gaat. Overigens begreep ik dat er in 2008 wel een biografie over zijn leven gaat uit komen. Ik heb zelf nog een vraag die u wellicht kunt beantwoorden. Weet u ook of de heer Tazelaar ook begraven is in Hindeloopen?
Met vriendelijke groet,
P.C. de Vries
19 augustus 2008 om 20:10
Geachte heer Rep,
Is de tv-serie ‘Englandspiel’ die (ik denk rond 1978) door de NCRV is uitgezonden, ooit uitgebracht op video of dvd? Ik ben er al tijden naar op zoek, maar kan niks vinden.
met vriendelijke groet,
Ellen van der Waerden
Informatie daarover kun je het beste vragen bij de NCRV-televisie, T 035-6719911 of stel de vraag op http://www.ncrv.nl
27 september 2008 om 19:21
Uit zeer betrouwbare bron weet ik dat er op dit moment een zeer uitgebreid boek als eerbetoon over Peter Tazelaar wordt geschreven.
16 januari 2009 om 18:06
Geachte heer Rep,
Zou u als auteur van het England Spiel mij kunnen vertellen hoe ik in contact kan komen met de auteur Frank Visser van De Zaak Antonius Van der Waals?
Ik zou hem graag ontmoeten, maar misschien is hij niet meer onder ons. Ook u zou ik graag een keer persoonlijk willen ontmoeten. Is dat mogelijk?
Ik hoop dat u op beide vragen antwoord zou willen geven.
Met vriendelijke groet,
Henk de Swaan Arons
Antwoord: Ik ben Frank Visser, auteur van De Zaak Antonius van der Waals, uit het oog verloren. Hij rookte destijds nogal een flinke pijp, dus het kan ook best zijn dat hij zich niet meer onder ons bevindt – wat ik natuurlijk niet hoop. Over een ontmoeting met mij moet ik u bij voorbaat teleurstellen als het gaat over de oorlogsperiode. Het is heel lang geleden dat ik mij ermee bezig hield en mijn geheugen is niet scherp meer op dat punt. – Jelte Rep
29 maart 2009 om 13:20
Geachte heer Rep,
Als naamgenoot van de verzetsman/SOE-agent Gerard John van Hemert ben ik naar hem op zoek.
Kunt u mij verder helpen aan informatie over Gerard John van Hemert (1920-1944).
U begrijpt dat alle informatie, hoe ogenschijnlijk nutteloos, van nut kan zijn om de puzzel van zijn levensloop compleet te maken.
Graag mag u mij attenderen op bronnen waar ik eventueel wel cq. verdere informatie over Gerard John van Hemert kan vinden.
U begrijpt: alles is welkom, inclusief beeldmateriaal.
Bij voorbaat zeer veel dank,
Marcel van Hemert
webbeheerder Boekje Pienter
Antwoord: Alles wat ik weet over Gerard John van Hemert staat in mijn boek Englandspiel. Ik hoop dat u meer over hem te weten komt en wellicht dat anderen u daarbij zullen helpen. Jelte Rep.
4 mei 2009 om 17:30
ik heb de eer gehad om peter tazelaar persoonlijk te leren kennen toen we bij dezelfde werkgever werkten,daarbij gaf hij ook te kennen mijn vader gekend te hebben.
dat is in 1964/65 geweest bij de firma caleb brett and sons
als marine bulkoil surveyor.
leon
6 oktober 2009 om 11:02
Beste Jelte
Heb met veel genoegen het boek: “De Grote Tazelaar, ridder en Rebel” van Victor Laurentius gelezen . Het boek beschrijft op een spannende manier de oorlogs belevenissen van de echte soldaat van Oranje ,daardoor ging ik mij weer eens verdiepen in het E Spiel oa ook u Boek E spiel van de gelijknamige documentaire door NCRV uitgezonden. Ik kan mij als klein jongetje nog herinneren dat ik met m’n ouders deze serie bekeek . weet u of deze Documentaire reeks nog op DVD te krijgen is via de NCRV ?
Hoogachtend met vriendelijke groet
Peter Weij
Antwoord: Je kunt de serie niet via de NCRV krijgen, maar je moet de vijf delen bestellen bij Beeld en Geluid: http://archieven.beeldengeluid.nl. Je krijgt na enige tijd dan de delen, zoals ze indertijd op film stonden, dus zonder ondertiteling en aftiteling. Dat werd destijds live tijdens de uitzending gedaan. Per deel kost het ongeveer € 30.-
6 oktober 2009 om 18:41
weet u nog hoeveel delen deze serie bestaat ?
Antwoord: het is een vijfdelige serie. Deel 1: Huub Lauwers, deel 2: Trix Terwindt, deel 3: Ben Ubbink, deel 4: de kameraden, deel 5: de overlevenden.
9 november 2010 om 09:58
Geachte heer Rep,
In bovenstaande post schrijft u dat Contact Holland werd uitgevoerd door Erik Hazelhoff Roelfzema, Peter Tazelaar en Bram (Bob) van der Stok. Echter, ik ben altijd in de veronderstelling geweest dat niet Van der Stok, maar Chris Krediet de derde man in Contact Holland was. De enige rol die Van der Stok heeft gespeeld in Contact Holland was dat het oorspronkelijke idee van zijn hand was. Althans, dat is wat er bij mij is blijven hangen.
Enig nazoek werk op internet lijkt mijn bovenstaande veronderstelling te ondersteunen, maar toch ben ik benieuwd wat u hierover te vertellen heeft. Tenslotte stond u dichter bij de bron dan ik.
11 november 2010 om 21:08
Beste Mark,
Inderdaad! De geestelijke vaders van het Plan-Holland waren Bob van der Stok, Erik Hazelhoff Roelfzema en Peter Tazelaar. Eenmaal in Londen trok Van der Stok zich uit de onderneming terug omdat het vliegen hem meer trok dan het lobbyen bij de autoriteiten. Bij de daadwerkelijke van uitvoering van het stoutmoedige Plan-Holland was Chris Krediet de derde man. Zo hebben Roelfzema en Tazelaar me dat destijds ook verteld en zo staat het ook in mijn boek ‘Englandspiel’. Mijn weblog wekte een verkeerde indruk.
Jelte Rep
27 april 2011 om 14:11
Geachte heer Rep,
In de biografie van JB Charles door Kees Schuyt las ik dat mijn oude baas en vriend Hans Gomperts (met collega’s) ruiten van een uitgeverij zou hebben ingegooid. Schuyt haalt dit uit uw boek Englandspiel. Het staat in de derde druk op p 354. De aanleiding was dat die firma, Van Holkema en Warendorf, het boek van Schreieder had uitgegeven.
Kunt u mij zeggen waar dit gegeven vandaan komt? Ik kan mij uitstekend voorstellen dat Gomperts woedend was over dit boek maar als ruiten-ingooier heb ik hem nooit gekend.
Met vriendelijk groeten,
Eep Francken
30 december 2011 om 21:43
Waarde Jelte Rep,
Hier, waar ik woon, aan de voet van de Mont Blanc in de Franse Alpen, in de sneeuw, op de avond voor Oudjaar 2011/12 zit ik een beetje te simmen over ouwe tijden. Ik ben van 1922. Diverse generaties van ons nageslacht logeren bij mijn vrouw en mij. Ze zitten te kletsen in een ander kamer.
Zo kwam bij mij dit naar boven: Peter Tazelaar, met wie ik veel heb meegemaakt, vertelde mij eens dat een zekere Jelte Rep Peters levensverhaal aan het schrijven was maar dat het werk na één hoofdstuk was afgebroken vanwege het meningsverschil over de titel die Peter er aan wilde geven: “Ik verdom het”. Peter was wel zo: ‘Dan maar geen biografie’.
Ikzelf schreef een boek dat ik kort voor Peters levenseinde aan hem in het ziekenhuis liet lezen. Hij had een arts die deze patient begreep en hem toestond een flask whisky in de buurt te houden. Dronken werd hij nooit. Hij las onwaarschijnlijk veel.
Over mijn boek zei hij: ‘Heel goed hoor, maar te lang.’
De ingekorte versie van ‘De ene voet voor de andere’ heeft hij niet meer te zien gekregen.
Ik heb nog heel wat meer dierbare herinneringen aan die merkwaardige man en ik zou wel eens willen weten hoe dit zat, Jelte Rep.
Maarten Cieremans.
16 januari 2012 om 14:56
Beste Maarten Cieremans,
Die zekere Jelte Rep heeft nooit ruzie gehad met Peter Tazelaar en zeker niet over de titel van zijn biografie. Het was aan het einde van zijn leven dat we samen werkten aan zijn levensverhaal. Iedere keer dat ik hem bezocht ging het nog slechter met hem en was hij nog slechter te verstaan. Met de fles whisky, die altijd in de buurt was, probeerde hij zijn keel te ‘smeren’, maar hoeveel hij ook dronk het hielp nauwelijks en dronken werd hij ook nooit. Het was een wedstrijd tegen de dood -ofte wel in Peters woorden ‘de blauwe tunnel’ -, die we uiteindelijk verloren. Peter Tazelaar overleed op 6 juni 1993.
Omdat ik met hem had afgesproken dat de biografie in de ik-vorm zou worden geschreven en ik in feite slechts als ghost-writer zou optreden, heb ik na zijn dood mijn werkzaamheden stop gezet. Ik wilde geen biografie die niet door hem geautoriseerd was. Met Peter was ik het steeds beter gaan vinden en ik had hem graag de autobiografie gegund, waarnaar hij kennelijk hunkerde.
Ik wist dat er andere schrijvers waren geweest die Peters levensverhaal hebben willen schrijven maar dat dat steeds op niets was uitgelopen, om welke reden dan ook. Dat het er zoveel zijn geweest had ik nooit bevroed. Peter noemde veelvuldig de journalist Van Lennep. Maar u bent ook met hem opgetrokken en hebt een versie geschreven. Daarnaast heeft Derk Sauer ook aan Peters levensverhaal gewerkt. Dat zijn er dus al vier.
Uiteindelijk waren het twee bewonderenswaardige, jonge onderzoekers, die zonder Peter ooit gesproken te hebben, zijn levensverhaal te boek hebben gesteld. Het heet De Grote Tazelaar, Ridder en Rebel en werd uitgegeven door de Stichting Peter Tazelaar. De oplage valt in het niet bij die van Soldaat van Oranje van Peters evenknie, Erik Hazelhoff Roelfzema. Tazelaar voelde zich geen held en wilde zeker niet als held vereerd en beschreven worden.
Bij de hese, hoestende gesprekken met Peter maakte ik me overigens wel zorgen over de laatste hoofdstukken van zijn autobiografie, waarin hij zijn optreden op Celebes (Nederlands-Indië) zou beschrijven. Daarbij nam Tazelaar zoals gewoonlijk geen blad voor de mond, ook al betrof het gebeurtenissen die nogal discutabel waren.
17 januari 2012 om 13:04
Geachte heer Rep,
Over Peter Tazelaar die goed heb gekend en die ik graag noem de echte soldaat van oranje kan ik niet veel meer zegen dan u doet. Zijn neef Derk Dauer heeft hem in verband gebracht met het Englandspiel hetgeen onzin is en hij heeft mkij beloofd dat te zullen herzien. Hoe weet ik niet.
De onlangs verschenen biografie van Victor Laurentius vind ik goed met dien verstande dat ook daarin sommige vermelde kwesties niet juist zijn weergegeven. Bijvoorbeeld: – ik was net als hij een van de ex-geheim agenten die na de atoombommen op Japan door de minister van oorlog werd verzocht deel te nemen aan een van de missies naar Nederlands Indië met als startpunt Ceylon (Sri Lanka). Een verhaal apart dat in de biografie
en passant wordt genoemd als ware het een soort dienstplicht. Dat was het nou net niet: het was geheel vrijwillig en wij kregen een contract, ondertekend door enkele hoge omes met vermelding van onze salariering en recht op eervole demobilsatie na de missie met levenslamg vrijstelling van dienstplicht.
Victor Laurentius heeft me gezegd dat hij het zal rechtzetten.
Merkwaardig is dat er in de verhalen over Peter zovaak fouten staan. Ove3rigens kon hem zeld dat nooit zoveel schelen, blijkens bijvoorbeeld ook het door u nu rechgezette verhaal over ‘ík verdom het’.
Vriendelijk dank voor uw reactie.
Maarten Cieremans
21 juni 2013 om 16:30
Morgen, 22 juni 2013 om 14 uur, vindt in Hindeloopen de onthulling plaats van het Peter Tazelaarbeeld.
27 april 2018 om 10:46
Aan verhalen rond Contact Holland is ook de naam van Aart Alblas verbonden. Over deze geheim agent schreef Jelte Rep uitgebreid in zijn boek Englandspiel uit 1977. Dit jaar wordt in Dordrecht de honderdste geboortedag van Aart Alblas op allerlei herdacht. As zondag is er in zijn Wilhelminakerk een kerkdienst. In schouwburg Kunstmin in Dordrecht is hij op 4 en 5 mei aan een programma verbonden.
Zie meer op de nieuwssite Dordrecht.net en op de website van de VVV
24 november 2023 om 22:26
Hi Jelte,
Ik was destijds bij de presentatie van England Spiel met mijn vader, Gerard van Veen, wiens vader, Evert van Veen, een kennis of relatie was van Jan Somer. Ik herinner me nog dat Prins Bernhard nogal boos naar mij keek omdat mijn haar destijds roze was (ik was een punk fan). Ik had jouw boek nooit gelezen, dus ik had mijn broer in Nederland gevraagd mij een kopie op te sturen. Ik woon al sinds 1989 in de VS waar ik ook een auteur ben.