Zaanstreek door vreemde ogen
Zaanse huisjes
Zaanse huisjes op elkaar gestapeld als een bergdorp. Gekker kan het niet, want neregens ter wereld is de aarde zo vlak als in de Zaanstreek. Het schilderij is het eerste wat je ziet van de expositie HollAnders, tot voor kort in het Zaans Museum. ‘Kunstenaars met een beperking geïnspireerd door de Zaanstreek’, luidt de ondertitel.
Het Zaanse landschap met zijn water, zijn weilanden, zijn molens en zijn huisjes wekt bewondering tot ver in het buitenland. Dagelijks zwermen horden toeristen over de Zaanse Schans en laten hun camera’s klikken. Iedere seconde worden er zeker tien foto’s gemaakt. Veertig kunstenaars van Jans Pakhuys uit Amersfoort lieten zich ook inspireren door de Zaanstreek. Ze bezochten de streek, de Schans, het museum, het Verkade-paviljoen, de machines. Terug in Amersfoort slingerden ze hun impressies op doek en papier.
Oud en nieuw onder elkaar
Jans Pakhuys biedt dagbesteding aan vijftig mensen met een verstandelijke beperking. Het accent ligt op hun artistieke talent. Ze werken met allerlei aterialen en technieken, vaak naar voorbeelden van andere kunstenaars. In de Zaanstreek keken ze niet alleen hun ogen uit bij die grote, wiekende molens maar ook bij de schilderijen in het museum. Een topper is ‘Stiers wreedheid’ (dat ook de cover van mijn ‘Zaans groentje’ siert). Een woeste stier die een man en zijn hoogzwangere vrouw aanvalt. Het woedende beest rijt de buik van de vrouw open, slingert haar de lucht in en laat daar het kind geboren worden (de eerste keizersnede). Het spectaculaire schilderij was tijdens de expositie omgeven door de kopieën van de Amersfoortse kunstenaars, die het nog eens dunnetjes (en dik) overdeden.
Lustig gekopieerd
Kunstenaar met een beperking is de correcte benaming van wat wij jongens vroeger gekken noemden. Die waren er ook in de Zaanstreek. De grootste gek vond ik de man, die altijd rondliep met een schetsboek en op de vreemdste plaatsen zijn potlood trok en ging zitten tekenen. Molens, wolken, weilanden. Bomen waren er niet in mijn jeugd. Later begreep ik dat hij een gerespecteerd kunstenaar was en nu wordt voor zijn werk veel geld betaald.
Ook Jan van der Linden, de schilder van het Zaanse bergdorp, blijkt op het tweede gezicht lang niet zo gek te zijn. De titel luidt namelijk ‘Opeenstapeling’ en het is de verbeelding van het nieuwe Inntel Hotel van Zaandam, een ontwerp van Wilfried van Winden. Deze architect stapelde diverse Zaanse geveltjes op elkaar om er één groot, opzienbarend gebouw van te maken. Niemand zegt van Wilfried dat hij een beperking heeft.
Kun je kunstenaar zijn als je een beperking hebt? Voor wie hun werk heeft gezien is dat een louter academische vraag. Zij doen wat kunst moet doen: boeien, verrassen, raken, ontroeren. De expositie HollAnders is spontaan, ongeremd en ongekunsteld. Het is verrassend om de streek, die ik zo goed ken, nu eens te zien door vreemde, frisse ogen. Het blijkt er een vrolijke, spannende en gekke boel te zijn met ijsberen, schuiten, paadjes en huisjes, machines en meiden.
Verkade-biscuits door Piet Schopping
Piet Schopping maakte van de Verkade-meisjes sexy, wulpse, gevoelige vrouwen. Zijn stiften en kwasten dansen hun contouren. Piet praat nauwelijks maar is wel gefascineerd door taal. Woorden die hij opvangt staan verweven in zijn werk. Zijn voornaam is steeds nadrukkelijk aanwezig.
De expositie is helaas voorbij, maar veel van de 150 kunstwerken zijn opgenomen in de Amerspoort kunstagenda 2013. Die is nog steeds te koop bij Jans Pakhuys in Amersfoort, Grote Sint Jansstraat 4, een cadeauwinkel, galerie en atelier ineen. Op de begane grond is de winkel met kleurrijke producten, boven zijn de kunstenaars van Amerpoort aan het werk. Meer info op www.janspakhuys.nl
21 mei 2013 om 22:05
Lieve Jelte, geïnteresseerd lees ik je stukje, en nee hè, denk ik opeens aan dat rijmpje over de meisjes van Verkade.
Niettemin was het weer prettig om iets van jouw hand te lezen!
22 mei 2013 om 13:11
Dank je, Reina! Hoe luidt dat rijmpje volgens jou? Ik ken eigenlijk alleen de eerste regel.
23 mei 2013 om 21:58
Jelte….voor het allereerst in mijn leven geloof ik je niet.
Een pijnlijke ervaring.
27 mei 2013 om 20:09
Nee, nee, het is niet mijn bedoeling om vunzige teksten te ontlokken aan de welgevormde mond van een dame. Ik wilde slechts een beroep doen op je indrukwekkende literaire kennis, aangezien ik het zelf ben die alleen de schunnige teksten van ‘De meisjes van Verkade … ken en daarom nieuwsgierig werd naar de oertekst.
Wij zongen vroeger deze tekst:
De meisjes van Verkade, die doen het voor een stukje chocolade,
maar de jongens van de blikfabriek, die doen het lekker niet ..
Een tekst dus waar dit Zaans groentje niet veel van snapte en ook niet erg schunnig vond, behalve dan dat ‘het’. In de barre realiteit waren die meiden van Verkade onbenaderbare kenaus, die een huiveringwekkende aanblik boden als ze van het station luidruchtig naar de fabriekspoorten marcheerden. Je kon dan maar beter maken dat je weg kwam.
Bovendien zaten de meiden midden in de chocolade en mochten ze er gratis en voor niets van snoepen. Dus vielen ze – volgens mij – niet te verleiden met een stukje chocolade. Ze gingen waarschijnlijk kotsmisselijk de trein naar Amsterdam weer in.
Ook raadselachtig vond ik de rol van de jongens van de blikfabriek – volgens mij van de Verblifa in Wormerveer -, die ‘het’ niet deden. Volgens onze inlichtingen wilden jongens ‘het’ wel altijd doen. Zeker als ze nog een versnapering toe kregen.
Op het internet vond ik de eerste twee zinnen van de nette versie:
En de meisjes van Verkade die kun je zoenen voor ‘n stukje chocolade,
maar de jongens van de blikfabriek, die zijn zo gek nog niet.
Ook die tekst roept veel vragen op. Maar misschien kun jij het ophelderen nu ik je hopelijk van mijn eerlijke bedoeling heb overtuigd.
14 juni 2013 om 19:50
Merkwaardig! De tekst die mij bekend is, is heel anders.
Ik ken ook slechts twee regels, en in die tweede zin komen de meisjes ook voor. In mijn tweede zin gaat het over de meisjes van de koekfabriek.