Bedelbrief
Aan het einde van het jaar trachten de goede doelen je klem te zetten, proberen ze je hart te breken met het schrijnende leed dat je een heel jaar op afstand hebt weten te houden en steken dan begerig je hun holle handen toe, uitgekookter dan de doortraptste bedelaar.
Plies, sul, plies,plies.
Goede doelen knokken om je medelijden.
Geld geven geeft maar eventjes een goed gevoel, maar lost niets op. Mijn eurootjes staan machteloos tegenover de oliewinsten in het Midden-Oosten en die van de wapenhandelaren. Hoeveel procent winst maak je op een bom? Vijftig, honderd, 200? En hoeveel bommen vallen er dagelijks op Syrië alleen al? Hoeveel is de winstmarge op een kalasjnikov en hoeveel zijn er al verkocht in de hele wereld?
Als er echt vrede op aarde moet komen, moet de fabricage van elk wapentuig verboden worden. En ook graag dat ongenegeerde gebedel. Daar heb ik ook een hekel aan.
In 1843 huwt de baron van Sijtzama met Adriana Albarda.
Mijn decemberdagen werden in beslag genomen door gepruts aan de familiegeschiedenis. Volgens mijn jongste broer kon de familiewebsite ‘echt niet meer’ omdat die op een iPhone ‘voor geen meter’ meer werkte. Het was alsof een kalasjnikov tegen mijn slaap werd gezet. Al die uren, al dat gespit en gepuzzel dreigde door de digitale ontwikkelingen onder de voet gelopen te worden. Mijn genealogische schat was terecht gekomen in een kist, die door niemand meer geopend kon worden. Maar gelukkig schoot mijn broer te hulp. Hij bouwde voor mij een nieuwe site op, maar voor de inhoud bleef ik verantwoordelijk. Dat betekende weer spitten en zoeken in de papierwinkel, die nu eenmaal gepaard gaat aan genealogie.
Zodoende kwam ook de brief tevoorschijn waaraan ik voorheen (1991) nauwelijks aandacht had geschonken. Het schrijfsel kwam als bijvangst boven water bij een bezoek aan de archieven in Weesp. De fotokopie, die ik ervan liet maken, verdween al snel tussen mijn andere papieren, want Froukje Rozema, de schrijfster van de brief, kon ik niet linken aan mijn familie, hoewel ze ongetwijfeld verwant is. Zonde van de gulden die je destijds voor zo’n kopie moest betalen.
Een keurig geschreven bedelbrief aan een zilveren bruidegom.
Week gemaakt door de goede-doelenindustrie las ik nu de brief met zachtere ogen:
Aan den Hoogwelgeboren Heer, Baron van Sijtzama, Burgemeester van Dantumadeel, te Driezum.
Hoogwelgeboren Heer!
Ik ondergetekende ben een arme oude weduwvrouw van 65 jaren en geboren te Akkerwoude. Mijne ouders waren Lieuwe Roelofs Rozema en Sytske Hedsers Kooistra. Mijn vader was schipper en heeft aan het Huis van UHoogwelgeboren veelmaals goederen gebragt.
Ten gevolgde de plegtigheid van heden, de Viering van het 25jarig huwelijksfeest van UHoogwelgeborenen mag ik niet onverschillig zijn.
Al ben ik arm, UHWGeb. versmaadt den arme niet die van harte deelneemt in het geluk van UHWGeb. Huisgezin.
Ik waag het dus met hoogen eerbied als door geboorte en langdurige inwoning lid van de gemeente waarvan UHWGeb. het Hoofd zijt, mijne gelukwenschen UHWGeb. in dezen aantebieden, op het feest der 25-jarige Echtvereeniging, hopende dat die gevolgd moge worden van eene menigte jaren van heil en zegen, waarmede ik mij in UHoogwelgeborens weldadigheid aanbeveel.
Den 13 september [….]
Froukje Rozema
De fotokopie is slordig gemaakt. De rechterkant is er gedeeltelijk afgekapt , de ondertekening van Froukje staat er half op, het jaartal ontbreekt, maar die is gemakkelijk te achterhalen. Froukje is geboren in 1803, is nu 65 jaar. De brief stamt dus uit 1868.
Froukjes ondertekening ging grotendeels verloren in de kopieermachine.
Een nare eigenschap van genealogie is dat je altijd veel meer vragen oproept dan beantwoordt. Wie schreef de brief? Niet Froukje. Haar hanenpoten steken lelijk af bij het soepele, regelmatige handschrift van de scribent. Wie kwam op het idee om een bedelende hand uit te steken naar de baron? Froukje of de onbekende scribent? Wat moest ze betalen voor dat klusje? Wie ging de brief brengen? Waar heen?
Ha, eindelijk een antwoord. De baronnen van Sijtzama bewoonden de Rinsma State, een imposant landhuis in het Friese Driezum, gemeente Dantumadeel, dat onlangs (in 1843) ingrijpend was verbouwd. Toen de laatste Sijtzama overleed (1931) werd de state een bejaardenhuis en later gemeentehuis van Dantumadeel. Daarna werd plofbankier Dirk Scheringa eigenaar en liet gebouw en tuin volledig restaureren en renoveren. Tegenwoordig is het eigendom van een rijke Rus. Zo’n huis dus.
De Rinsma state in Driezum.
Dan weer een heleboel vragen. Aan welke Van Sijtzama was de bedelbrief gericht? Ook dat heb ik uit kunnen pluizen. Het gaat om Douwe Jan Vincent, die in 1843 (de verbouwing was net achter de rug) huwde met Adriana Janke Albarda uit Marrum. Ze leefden relatief lang en gelukkig en kregen acht kinderen. Douwe was de zoon van de beroemde luitenant-generaal Johannes Galenus, militair commandant van Friesland. Hij zelf werd in 1846 grietman van Dantumadeel en in 1851 de eerste burgemeester van die gemeente. Een HoogWelgeboren Heer dus inderdaad.
Interessant om te weten is natuurlijk: heeft Froukje succes gehad? Heeft ze geld gekregen van de baron? En hoeveel? Weer geen antwoord. Weduwe Froukje Rozema overleed 10 jaar later (1878) in Dokkum in de leeftijd van 74 jaar, de baron volgde haar acht jaar later (1886).
Mij intrigeert het waarom de baron de bedelbrief heeft bewaard. Had het schrijfsel hem ontroerd? Waarom heeft geen van de erfgenamen de brief verscheurd? En wie vond de brief zo interessant dat hij in de archieven van de Nederlandse Genealogische Vereniging te Weesp belandde, waar ik hem 128 jaar later onder ogen kwam?
Wie antwoorden wil vinden moet nooit aan genealogie gaan doen.
Geïnteresseerd in mijn website? Klik hier aan: www.rozema-stamboom.nl